Մոլդովայի մասին վերջին տարիներին սկսել են ավելի հաճախ խոսել երկրի նոր նախագահի՝ Մայա Սանդուի, եւ երկրում նրա ու նրա թիմի մեկնարկած բարեփոխումների՝ հիմնականում կրթական բարեփոխումների եւ կոռուպցիայի դեմ տարվող պայքարի մասին։
Մոլդովայի նախագահի նստավայրը՝ գիշերով
Մոլդովան բավական որոշակի աջակցություն է ստանում Եվրամիությունից, որտեղ եւս կարծում են, որ առաջին անգամ պրոեվրոպական բարեփոխումների եւ օրակարգի իրական հնարավորություն կա։ Միաժամանակ երկրում, որտեղ շատ բարձր է մնում արտագաղթի ցուցանիշը, ինչպես նաեւ կոռուպցիան, անցումային ժամանակաշրջանը վերջ չունեցող գործընթաց է թվում։
Այս տարվա հոկտեմբերին մի քանի օրով առիթ ունեցա լինելու Մոլդովայի մայրաքաղաք Չիսինաուում՝ Եվրամիության կողմից ֆինանսավորվող մի ծրագրի շրջանակում, որ վերաբերում էր քաղաքականապես զգայուն համատեքստերում քաղաքական հմտությունների զարգացմանը, հաղորդակցման եւ բանակցային մշակույթներին՝ ներառելով մասնակիցների Ադրբեջանից, Արցախից, Հայաստանից, Մոլդովայից, Ռուսաստանից, Վրաստանից։
Ընդհանրապես, հեշտ չէ Մոլդովայի ընթացիկ բարեփոխումների մասին բազմակողմանի տեղեկատվություն ստանալը, հատկապես եթե հաշվի առնենք, որ պաշտոնական կայքերում եւ լրատվական հոսքերում հիմնական տեղեկատվությունը միայն ռումիներեն է, իսկ օտարալեզու բաժինները ոչ միշտ են թարմացվում։ Այնուամենայնիվ, կարեւոր նյութեր եւ հարցազրույցներ հնարավոր է գտնել նաեւ անգլերենով եւ ռուսերենով։
Չիսինաուի կենտրոնական այգիներից մեկում պարող տարեց զույգը
Բարեփոխումները, որ մեկնարկել են Մոլդովայում եւ մասամբ հաջողությամբ իրականացվել, հիմնականում վերաբերում են կոռուպցիայի դեմ պայքարին, բարձրագույն կրթական հաստատություններում ընդունելության քննությունների անցկացման ընթացակարգին եւ գրագողության դեմ պայքարին։
Մոլդովայի կենտրոնական փողոցներից մեկը
Օրինակ՝ նախկինում Մոլդովայում բակալավրի ընդունելության քննությունները մրցակցային չէին, իսկ ընդունվողները կազմում էին 95-98%, այսինքն՝ գրեթե բոլոր դիմորդներն ընդունվում էին առանց մրցակցության եւ հաղթահարում անցողիկ շեմը։ Տարիներ առաջ տնտեսագիտությունից գալով կրթության ոլորտ եւ դառնալով լուսավորության նախարար՝ Մայա Սանդուն իր բարեփոխումների արդյունքում այս շեմը հասցրեց 50%-ի՝ նաեւ գրագողության դեմ պայքարի եւ ուսանողների կողմից վկայականների ու դիպլոմների գնման դեպքերի բացառման շնորհիվ։
Մոլդովան եւ նրա մայրաքաղաք Չիսինաուն քիչ ասոցացիաներ են արթնացնում հայրենակիցներիցս շատերի մտքում, ամենահիշարժանն ինձ համար, օրինակ, հայտնի ջութակահար Կարո Հայրապետյանի՝ այստեղ սովորելու, աշխատելու եւ ելույթ ունենալու հանգամանքն է, փաստ, որ տպավորվել է իմ հիշողություններում։
Ջութակահար Կարո Հայրապետյանը, լուս.՝ վիքիպեդիայից
Մոլդովայում ուսանելու տարիներին Կարո Հայրապետյանը նվագել է «Լաութարի» անսամբլում, եւ այսօր էլ մոլդովացիները հիացմունքով են հիշում իրենց երկրում սովորած եւ աշխատած այս երաժշտին։ Մարդ, ով համարվում էր Հայաստանում ռաբիս երաժշտությունը բարձր արվեստի մակարդակի հասցրածներից մեկը։ Համացանցում կարելի է գտնել մոլդովական թեմատիկայով նրա գործերից, որոնցից մեկը հենց այդպես էլ կոչվում է՝ «Մոլդովական»։
Գինեգործարանի մուտքի մոտ
Մոլդովա կատարած այցելության տպավորիչ հատվածներից մեկը Կրիկովա` մոլդովական հայտնի ստորգետնյա գինեգործարան եւ մառան այցելությունն էր, վայր, որ պատմական նշանակություն ունի այս երկրի համար։
Գինեգործարանի ինտերիերի հատվածներից մեկը
Կրիկովան մոլդովական գինեգործարան է նույնանուն քաղաքում՝ Չիսինաուից հյուսիս։
Մառանի ինտերիերի հատված
Մտնելով այս ստորգետնյա գինու մառան՝ կարծես հայտնվում ես առանձին մեծ քաղաքում՝ իր քարտեզով, տրանսպորտով, լաբիրինթոսային երթուղիներով, ճանապարհային նշաններով, պահեստներով, համտեսի սենյակներով, միջոցառումների անցկացման վայրերով եւ ստորգետնյա այլ հարմարություններով։
«Ծովի հատակը» սրահը
Հատկապես տպավորիչ է «Ծովի հատակը» սենյակի աուտենտիկ միջավայրը, իսկ մառանի մեծ համալիրը ներառում է նաեւ փոքրիկ կինոթատրոն, որտեղ գինու համտեսից բացի կարելի է գործարանի ստեղծման եւ պատմության մասին դոկումենտալ ֆիլմ դիտել։
Գինեգործարանի հատվածներից մեկը
Գինեգործարանի ինտերիերի հատված
Կրիկովան ոչ միայն դարձել է Մոլդովայի ազգային պատմության կարեւոր մասը, այլեւ մեծ նշանակություն ունի այստեղ այցելող զբոսաշրջիկների, պետական գործիչների եւ նախագահների համար՝ արդարացնելով այցելուների մեծ մասի, նաեւ իմ սպասելիքները։
Գինեգործարան այցելած հայտնի հյուրերի ներկայացուցչական պատը
Օրինակ՝ հայտնի է, որ այստեղից Զատկի գինի է պատվիրում Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլը։
«Easter Jerusalem», վինտաժ, գինու շիշ, 1902
Ամենահին գինին եւ մառանի հավաքածուի մարգարիտը 1902-ով թվագրվող կարմիր աղանդերային գինին է («Զատկի Երուսաղեմ», վինտաժ, 1902 թվական), ինչպես նաեւ նույն ժամանակով թվագրվող, Չեխիայում արտադրված եւ բուժիչ դեղաբույսեր պարունակող «Ջան Բեքեր» կամ «Յան Բեքեր» լիկյորը։
Գինեգործարանի ստորգետնյա երթուղիները
Գինու այս ստորգետնյա պահեստը հայտնի է նաեւ նրանով, որ նացիստների ներխուժման ժամանակ թաքցրել եւ պատսպարել է հրեաների, որոնց թիվը մեծ էր Չիսինաուում։ Ըստ վիքիպեդիայի՝ 1897 թվականի տվյալներով այստեղ ապրում էր 50000-ից ավելի հրեա՝ կազմելով բնակչության 45-ից ավելի տոկոսը, իսկ հրեական հին սինագոգը գտնվում էր Արմյանսկայա փողոցի մոտ, որտեղ շատ հայեր են ապրել։
Քիշնեւի «Արմյանսկայա» փողոցի մերձակայք, Հրեա ժողովրդի թանգարան, Բեյթ Հաթֆուցոտ
Հրեա ժողովրդի թանգարանի՝ Բեյթ Հաթֆուցոտի առցանց հարթակում կարելի է գտնել Քիշնեւի հրեական համայնքի եւ հայկական փողոցի մերձակայքի արխիվային բացառիկ լուսանկարներ:
«Արմյանսկայա» փողոցի մոտ գտնվող հին հրեական սինագոգում, Քիշնեւ, 1983, Հրեա ժողովրդի թանգարան, Բեյթ Հաթֆուցոտ
Գինու մեծ սիրահար չեմ, նախընտրում եմ ռոմը, գարեջուրը, բայց այստեղ փորձած գինու համը մնաց հիշողությանս մեջ։ Կրիկովայի հիմնական գինին հազվագյուտ համով փրփրուն կարմիր գինի է եւ բնորոշվում է «հարուստ թավշե հյուսվածքով, սեւ հաղարջի եւ բալի համով»։
Մոլդովան իր գրանցած թեկուզ փոքր հաջողություններով կարող է առաջիկայում ավելի մեծ տեղ գրավել Արեւելյան գործընկերության ծրագրերի երթուղիներում՝ որպես ավելի վստահելի դարձող գործընկեր եւ աշխատանքային հաճախակի հանդիպումների այլընտրանքային վայր։
Համադրող է եւ արվեստի տեսաբան։ Գրում է կուրատորական հետազոտությունների, թանգարանագիտության, արխիվի եւ արվեստի ինստիտուցիոնալ հարցերի մասին։ Համադրել է մի շարք նախագծեր Հայաստանում եւ Գերմանիայում։