Լիլիթ Բլեյան․ Ես ստեղծում եմ

Լիլիթը դեռ մանկուց երգեր էր գրում, թեև նույնիսկ չգիտեր դրա մասին։ Նա մանկապարտեզից տուն էր գալիս ու երգում հերթական երգը։ Երբ մայրը հասկացավ, որ այդ երգերը ոչ ոք չի սովորեցրել նրան, սկսեց նոտագրել ու պահել։ Ստացվում է՝ մայրը վավերագրում էր եւ, ինչպես պարզվեց, շարունակում է վավերագրել Լիլիթի կյանքը։

Ես այնքան շնորհակալ եմ իրեն։ Ես հասկանում եմ՝ ինչքան կարեւոր ու դժվար բան է արել։ Ո՛չ հեռախոս կար, ո՛չ դիկտոֆոն։ Ես մանկապարտեզից լուրջ դեմքով գալիս էի տուն եւ երգում էի։ Մտածում էր՝ այնտեղ եմ սովորել այդ երգը։ Հետաքրքիր էր, որ երգերն ամբողջական կառուցվածք ունեին, բայց ես այդ մասին չէի իմանա, եթե մայրս չնոտագրեր ու պահեր։

Մենք միշտ ընկերներ ենք եղել մորս հետ, հորս հետ։ Փորձել ենք մեծ պատմություններ չսարքել, չծանրանալ։ Դա հարաբերությունների բարձրագույն աստիճանն է՝ ընկերությունը։ Իսկ հիմա փորձում եմ ընկեր լինել նաեւ երեխաներիս հետ։

Քո «Տրամադրություն» երգն ավարտվում է այսպես․

«Դու ինձ պատմիր հեռվից
այն մոռացված կյանքից,
ես կպատմեմ այն օրերից,
որ պետք է գան»։

Իմ կարծիքով մեր մեջ միշտ կա ուրախության սպասումը՝ անխառն ուրախության։ Կյանքը դառնաթթվաքաղցր բան է, եւ ուրախությունը միշտ խառնված է այլ բանի հետ։ Ես այն զգացողությունն ունեմ, որ ա՛յ հիմա կգա ուրախության ինչ-որ պահ՝ առանց այն մնացածի։ Ես հասկանում եմ, որ դա սպասում է ընդամենը։ Եվ կյանքն էլ, մեծ հաշվով, ինչ-որ բանի սպասումն է։ Բայց ես շատ սիրում եմ այդ բառը՝ ուրախությունը։

Մարդկանց մեջ։ Առաջ միայն ու հիմնականում մարդկանց մեջ էի գտնում, հիմա՝ նաեւ բնության մեջ։ Առաջ ավելի ուրբանիստական էի, քաղաքն էր շատ սիրելի, եւ դա ինձ հերիք էր։ Հիմա հասկանում եմ, որ ավելի շատ եմ վերեւ նայում՝ երկնքին, ծառերի ու սարերի կատարներին։ Ուրախության մեծ չափաբաժին են տալիս նաեւ երեխաները։

Հա՛։ Ես ունենում եմ զարմանալի եւ շատ սիրելի պահ, երբ զգում եմ, որ երգը ստացվեց։ Դա նման է նրան, որ թիթեռը գալիս, նստում է ծաղկի վրա, եւ դու հասցնում ես նկարել։ Անսպասելի նվեր-ուրախություն։

Ի՞նչ աշխարհ կա պատից այն կողմ։

Երգը թույլ է տալիս շատ կոնկրետ ու միաժամանակ աբստրակտ հարթությունների վրա լինել։ Այդ երգը՝ «Բարի գիշեր»-ը գրելիս հենց կոնկրետ պատի մասին էի մտածում, որ կարող է բաժանել երկու բնակարան, որտեղ տարբեր կյանքեր են, տարբեր խնդիրներ, տարբեր ուրախություններ։

Ու կա մյուս պատը, որ մենք դնում ենք մեր ու աշխարհի միջեւ։ Աշխարհում շատացել է ցավը։ Ավելի ճիշտ՝ շատացել են այդ ցավի մասին տեղեկանալու միջոցները։ Ցավն անընդհատ գտնում է մեզ։ Եվ հիմա, երբ թվում է, որ պետք է ավելի կարեկից լինենք, հակառակն է լինում։ Մենք ստիպված ենք պաշտպանել մեզ այդ ցավից եւ շատ ենք հաստացնում այդ պատերը։ Եվ այն բնական արձագանքը, որ պետք է գա, այդպես էլ չի գալիս։

Ո՞ր ճանապարհները պետք է կրճատել։

Մարդկանց իրար մոտ տանող ճանապարհները։ Ես սիրում եմ, երբ մարդիկ իրար գտնում են։ Սա միայն անձնական հարաբերությունների մասին չէ։ Ամեն ինչ, կարծես, սկսվեց Վոնեգութի «Կատվի ճոճք» գրքից։ Սկսվեց նաեւ իմ ընկերությունը նրա հետ։ Ես նրան համարում եմ իմ ընկերներից, որին երբեք չեմ հանդիպել։

Գրքում շատ հետաքրքիր հասկացություն կա․ ինքն է ստեղծել։ Նա դա անվանում է «կարաս»։ Կարասներն աներեւույթ համակարգեր են, որտեղ մի խումբ մարդիկ իրար կապված են նույն աներեւույթ կերպով, եւ երբ այդ մարդիկ հանդիպում են, ասուպի պես մի բան է անցնում կարծես։ Նրանք կարող են այդպես էլ չհանդիպել եւ չիմանալ իրար մասին։ Օրինակ, իմ պատկերացմամբ՝ ես, Վոնեգութը, Բարբարան, մեր քաղաքում ու աշխարհում ապրող տարբեր մարդիկ մի «կարասի» մեջ ենք։

Մարդիկ կյանքում կարող են գտնել միայն իրենք իրենց ու իրար՝ մյուս մարդկանց, ուրիշ կարեւոր բան չեմ պատկերացնում։ Եվ հենց այդ ճանապարհները պետք է կրճատվեն։

Հեռացնում է չիմանալը, թե ուր ես գնում։

Մարդկանց մեծամասնությունը հեռանում է, ոչ թե մոտենում։ Այսօրվա ռիթմը, իբր թե սպասելիքները, իբր թե պահանջները շատ շեղող են։ Հասարակությանը պետք են ուղենիշներ, որոնցով կգնա X քանակությամբ մարդ, որպեսզի իր այդ հաստ ոտքերով փղի պես կարողանա շարժվել առաջ։ Ու մարդ-անհատն այդ ճանապարհին իր ուղին շատ դժվար է գտնում։ Մեծ մասամբ չի գտնում։ Գտնողները բացառություն են։

Վերջերս այնքան մարդկանց եմ հանդիպել, որոնք շատ բան են կորցրել։ Բայց ինչ-որ բան ներսից իրենց ուժ է տալիս։ Մարդու ներսում այդ փոքր կրակը միշտ կա։ Այն նեգատիվը, որի մեջ մենք ենք ապրում, շանս ունի մեզ ամեն օր կոտրելու։ Բայց ինչ-որ բան մեզ պահում է։

Ծառի պես ենք։ Ծառը ծաղկում է գարնանը եւ թքած ունի՝ ինչքան արյուն է թափվել իր շուրջը։ Մի տեսակ ինքնաբավ անտարբերություն կա այդ ամենի մեջ։ Մի երգ ունեմ գրած, որը դեռ երբեք չի երգվել, հենց այդ անբացատրելի ուժի մասին է։ Ես չեմ հասկանում՝ որտեղից այդ ուժը։ Ես այդ պահերին ինձ պատկերացնում եմ գարնանը ծաղկող ծառ, որ նույնիսկ ավերակների մեջ, ռմբակոծություններից հետո ծաղկում է։ Ու դա երեւի հենց կյանքն է, որ ծաղկում է՝ առանց մեզ հարցնելու։

Այն քաղաքներում, որտեղ ինձ սպասում են։

Այնտեղ, որտեղ մի քիչ ավելի շատ կլինի լռությունը։ Քաղաքում ինձ դա շատ է պակասում։ Եվ սարերում։ Սկսել եմ սիրել սարերը։ Էնքան հավեսով անտարբեր են։ Դա ինձ սկսել է շատ դուր գալ։

Մենք այնքան կարեւոր ենք մեզ զգում, մեկ էլ նայում ես սարերին, որ այնտեղ են եղել քեզնից առաջ, այնտեղ են լինելու քեզնից հետո, ու միանգամից զգում ես քո մանրությունը։ Դա ինձ հույս է տալիս, որ կարեւոր բաներն իրականում քիչ են։ Ուրեմն՝ դրանք կարելի է գտնել։

Ի՞նչ է թաքցնում լույսը։

Թույլ չի տալիս, որ խորքը նայենք։ Ցերեկային լույսի տակ մեզ թվում է, թե տեսանք։ Իսկ այն սենյակներում, որտեղ դա չկա, ստիպված ենք լինում ուրիշ տեսողություն զարգացնել։

Իմ ընկերների մեջ կան մարդիկ, որոնք չեն տեսնում, բայց այնքան սրատես են։ Ես չեմ ճանաչում ավելի նուրբ տեսնող մարդկանց։ Նրանց աշխարհընկալումն այլ մակարդակի վրա է։ Իսկ մենք շատ բաներ բաց ենք թողնում, որովհետեւ շատ է լուսավոր, շատ է սպիտակ, շատ է պարզ թվում։

«Մութ սենյակում» երգը գրելիս իրենց մասին եմ գրել։ Ինքն աբստրակտ չէ, հենց այն մութ սենյակն է, որտեղ իրենք ապրում են։ Էդ սենյակում մարդը շատ ավելի լավ է երեւում, քան սովորական լույսի տակ։

Ծնվելիս։

Երեխայի դեպքում կա ինքը, իր միկրոաշխարհը, եւ իրեն մեկ է՝ ինչ են մտածում իր մասին մյուսները։ Ու շատ ցավոտ է, երբ տեսնում եմ՝ ինչքան ենք հեռացել այդ բնական վիճակից։

Բայց ես պահել եմ իմ միջի երեխային․ նա շատ թանկ է։ Առանց նրա ոչ մի արժեքավոր բան չենք կարող ստեղծել։ Չէ՞ որ երբ ասում ենք՝ կապը մեզ հետ, հենց այդ կապի մասին է՝ այդ չաղտոտվածի, այն մեկի, որ դուրս է դրսի հետ հարաբերություններից, եւ այն մեկի, ով շատ նախասկզբնական վիճակում է։ Որովհետեւ իրենն են այն նուրբ զգացումները, որոնք այս աշխարհը խլում է մեզնից․ վտանգի, իրական ցանկության, անկեղծ հիացմունքի զգացումները։

Հարցազրույցը՝ Վիկտորիա Սամուելի