Երբ կոմպոզիտոր Հակոբն ու բանաստեղծուհի Անին որոշեցին «նոր լեզու ստեղծել», չէին էլ պատկերացնում, որ կարճ ժամանակ անց բազմաթիվ մանուկներ շփվելու են հենց այդ լեզվով՝ հեքիաթերենով:
2018-ին Անին ավարտել էր Երեւանի թատրոնի եւ կինոյի պետական ինստիտուտը, Հակոբը՝ Երեւանի պետական կոնսերվատորիան: «Աշխատանքի, ստացած գիտելիքները իրացնելու փնտրտուքի մեջ էինք, եւ քանի որ երկուսս էլ շատ էինք սիրում երեխաների հետ աշխատել, ուզում էինք համատեղ ինչ-որ բան ստեղծել, որը ե՛ւ մեզ ստեղծագործական ընթացքի հնարավորություն կտար, ե՛ւ երեխաների համար ուսուցանող կլիներ՝ նրանց համար ստեղծագործական հարթակ դառնալով»,- «Ալիք Մեդիա»-ի հետ զրույցում ասում է Անին:
Ի վերջո որոշել են շրջիկ ինտերակտիվ տիկնիկային թատրոն հիմնել, թեեւ սկզբում լավ չեն պատկերացրել՝ ինչ են անելու եւ ինչպես։ «Հրավիրում էինք միջոցառման, բայց դեռ չէինք որոշել անունը: Այդ ժամանակների համար այն նոր էր, մարդը նախ պետք է ընկալեր՝ ինչ նախաձեռնություն է, հետո որոշեր՝ դառնա՞լ հանդիսական, թե՞ ոչ: Այն նոր էր հանդիսականից բացի նաեւ մեզ համար»,- ասում է ինտերակտիվ թատրոնի համահիմնադիրը։
Չնայած սկզբնական փուլի անորոշություններին՝ վախեր չեն եղել․ Անին դա «խելառ տարիներ» է անվանում․ «Մենք չէինք էլ ենթադրում, որ այդ նախաձեռնությունը երկար կյանք կունենա, հաճույքի համար էինք անում»։ Կարճ ժամանակ անց, սակայն, «Հեքիաթերենը» դարձել է երիտասարդ ամուսինների գործունեության հիմնական հարթակը։
Թատրոնի հիմնական առանձնահատկությունը հենց ինտերակտիվությունն է․ երեխաներն ու հաճախ նաեւ նրանց ծնողները դառնում են ներկայացման ոչ միայն հանդիսականը, այլեւ ակտիվ մասնակիցը։ Նրանք զարգացնում են հեքիաթի սյուժետային գիծը, կերպավորում են հերոսներին, պատրաստում դեկորացիայի որոշ մասեր ու հայտնվում հեքիաթի առանցքում՝ դառնալով դրա համահեղինակն ու դերակատարը։
«Կախված հանդիսականից՝ մի ներկայացումը մյուսից կարող է էապես տարբերվել, որովհետեւ գործընթացը կենդանի է: Հուզվում ենք ամեն ելույթից առաջ, քանի որ անկանխատեսելի է ընթացքը։ Յուրաքանչյուր լսարան իր էներգետիկ դաշտն ու տրամադրությունն ունի, նույն ներկայացումը ամեն անգամ նորովի է շունչ առնում»,- նշում է Անին։
«Հեքիաթերեն»-ում խաղացանկային 15 ներկայացում կա․ ներառված են թե՛ բոլորին հայտնի դասական՝ «Շունն ու կատուն», «Չարի վերջը», «Պոչատ աղվեսը», «Ճամփորդները», «Կարմիր գլխարկը» (եւ այլն), թե՛ ժամանակակից մանկագիրների հեքիաթներ՝ «Թարս թզուկը», «Կապույտ աղվեսը» եւ «Անքուն գիշերվա չարաճճիները»։
«Հեքիաթները տարբեր սկզբունքներով ենք ընտրել․ մի դեպքում դրանք սրտամոտ են եղել, մյուս դեպքում հեղինակն է սիրելի եղել, եւ ուզել ենք իր ստեղծագործություններից որեւէ մեկը բեմադրել, երրորդը հեղինակն է առաջարկել, եւ լսարանը սիրել է ներկայացումը»։
«Թարս թզուկը» «Հեքիաթերեն»-ի հանդիսականի սիրելիներից է։ Հեքիաթի հեղինակ Լուսինե Շահնազարյանն ասում է՝ Անին ու Հակոբը «Թարս թզուկ»-ին հանել են գրահրատարակիչների եւ գրախանութների իներտ պահարաններից․ հեքիաթը հանրային դարձել է առաջին հերթին հենց նրանց շնորհիվ։
«Կարծում եմ՝ այսօրվա հրատարակիչները շատ բան ունեն սովորելու «Հեքիաթերեն»-ից. մանկագրության ու բեմադրությունների նկատմամբ նրանց այս տեսակի հոգատարությունն ու համուհոտի նուրբ զգացումը եզակի են։ Անիի ու Հակոբի շնորհիվ լեզուն չի աղավաղվում, հումորները չեն տափակում, նարատիվը չի հավակնում ժամանակակից թվալու։ Նրանք մի ինքնաշեն տուն են կառուցել, որտեղ մտած «Թարս թզուկն» ու մյուս բոլոր հին ու նոր հեքիաթները ճշտի ու սխալի միանշանակ քարոզչությամբ հետաքրքրված չեն։ Նաեւ դրա համար է, որ նրանց բեմադրած հեքիաթներն իրենց նման են՝ աներեւակայելի կախարդական ու իսկական»։
Երբ հեքիաթի հեղինակ Լուսինե Շահնազարյանն ու նկարազարդող Ագաթա Հարությունյանը գնացել են բեմադրությունը նայելու, չէին էլ սպասում, որ թատրոնում երեխաներն արդեն այդքան լավ գիտեն իրենց հերոսներ «Թարսին» ու «Շիտակին»։
«Անին ու Հակոբը հասկանում են երեխայի աշխարհը, կարողանում են առանց պարտադրելու այնպես բացել հեքիաթը, որ նրանք իրենց ոտքով ներս մտնեն, այնտեղ իրենց հարմարավետ զգան, բառերն ու պատմությունը իրենց «հագով» ու լեզվով ընկալեն։ Դրանից զատ՝ նրանք Թարսի ու Շիտակի հետ դարձել էին հեքիաթի մասը, այն առաջ տանողը»,- ասում է մանկագիրը։
Սկզբում տիկնիկները հենց Անին ու Հակոբն են պատրաստել, հետագայում սկսել են մի քանի մասնագետների հետ համագործակցել։ Մտածում են նաեւ դասընթացների շարք սկսել ու բազմաթիվ երեխաների ոչ միայն խոսքի արվեստ, այլեւ տիկնիկագործություն սովորեցնել։
Այս նոր «լեզուն» վաղուց դուրս է եկել Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանի պատերից ու սիրելի է դարձել ոչ միայն Երևանում, այլեւ մարզերում բնակվող բազմաթիվ մանուկների համար։ Տարբեր համագործակցությունների շնորհիվ շրջիկ ինտերակտիվ թատրոնն այցելում է Հայաստանի բազմաթիվ անկյուններ եւ երեխաներին հեքիաթի մաս դարձնում։ Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում էլ Հայաստան տեղահանված արցախցի փոքրիկներն են կարճ ժամանակով հայտնվել հեքիաթում։
2022 թվականին Շվեդիայի կառավարության ֆինանսավորմամբ «Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամն աջակցել է «Ժամանակակից հեքիաթը կախարդական ճամպրուկում» ծրագրերի շարքին, որը փոքրիկներին բնապահպանական եւ շրջակա միջավայրի առողջացմանն ուղղված տարրական գիտելիքներ է փոխանցում։
Ծրագրի շրջանակում «Հեքիաթերեն»-ի հիմնադիրները նաեւ իրենց հեքիաթն են գրել՝ «Կանաչ ու կապույտ նախշերով մի կլորիկ գնդակի պատմությունը», եւ այն բեմադրել են։ Գիրքն արդեն լույս է տեսել, շուտով կկայանա շնորհանդեսը, որին կհաջորդի կրթական մեծ արշավ՝ միտված բնապահպանական խնդիրների վերաբերյալ հասարակական գիտակցության բարձրացմանը։
Լրագրությունը որպես մասնագիտություն ընտրելիս հավատացած էի` այն կարող է աշխարհը փոխել: Հիմա մտածում եմ` գուցե աշխարհը փոխել չստացվի, բայց որոշ դեպքերում իրավիճակ փոխել հնարավոր է: